Al sinds haar oprichting heeft LightRec als zelfstandige inzamel-entiteit verantwoording afgelegd in een eigen jaarverslag. Dit jaar doen we dat in deze specifieke vorm voor het laatst, want inmiddels is onze AVV Lampen geëindigd en is de verantwoordelijkheid voor de inzameling en recycling van armaturen én lampen overgegaan naar Stichting OPEN. Dat laat onverlet dat we ook de komende jaren op vaste momenten zullen blijven communiceren over onze inspanningen, maar dan vanuit onze nieuwe rol. Wat die nieuwe rol behelst lichten we uitgebreid toe in dit jaarverslag.
Op deze plek schreef ik vorig jaar dat LightRec de afgelopen vijftien jaar samen met haar industriepartners veel tijd en energie hebben gestoken in het bouwen van een professioneel inzamelsysteem, en dat we deze waardevolle erfenis in het volste vertrouwen inmiddels hebben overdragen aan OPEN. Het doet mijn medebestuurders en mijzelf goed om te zien dat dit vertrouwen niet beschaamd is, en dat OPEN zich in korte tijd heeft ontwikkeld tot een zowel zeer efficiënte als robuuste organisatie. Een organisatie ook waarmee het goed samenwerken is, en die oog heeft voor de specifieke belangen van onze achterban. Verlichting is en blijft nu eenmaal een ‘bijzondere’ categorie e-waste, waarvoor andere parameters gelden dan voor bijvoorbeeld wit- of bruingoed.
Graag neem ik op deze plek ook kort de gelegenheid om een welgemeend dank te zeggen aan Zoltan Pilter, die deze zomer als bestuurslid van LightRec is teruggetreden. Zijn plek zal niet opnieuw worden ingevuld. Om die reden zal het LightRec-bestuur de komende periode bestaan uit Judith Keirsmaekers (SG Lighting, secretaris), Thomas Leenders (Signify), Andreas Adam (Ledvance), Rolf Ibsen (Megaman) en ikzelf. LightRec blijft daarmee in directe connectie staan met de grote spelers in de verlichtingsindustrie, en haar rol als belangenbehartiger in Nederland, maar ook op het Europese toneel, volwaardig invulling blijven geven.
Als inzamel-entiteit is LightRec eind 2022 opgehouden te bestaan. Toen eindigde namelijk onze AVV Lampen, en is OPEN op basis van de algemene AVV verantwoordelijk geworden voor de inzameling en recycling van armaturen én lampen. Echter, als belangenvertegenwoordiger blijft LightRec bestaan, inclusief het verantwoorde beheer van de opgebouwde reserves. Die reserves zullen we aanwenden om ook in het komende decennium de producentenverantwoordelijkheid binnen de lichtsector op een faire manier in te vullen. Dat houdt onder meer in dat LightRec als een van de bestuurders van OPEN de tarieven voor lampen en armaturen vastlegt met als doel deze op een marktconform niveau te houden. Daarnaast blijven we een deel van de reserves aanwenden voor de financiering van speciale (inzamel)projecten, bijvoorbeeld op scholen. Kort en goed: de gelden die door onze deelnemers bijeengebracht zijn, zullen worden aangewend waarvoor ze altijd bedoeld waren - het verantwoord inzamelen van verlichting en armaturen die nu nog in de markt aanwezig zijn, maar op zeker moment zullen worden afgedankt.
Evenals in 2021 is ook in 2022 de inzameling van alle afgedankte tl-buizen, spaar- en overige conventionele lampen afgenomen (4% ten opzichte van 2021). Het inzamelpercentage van conventionele lampen afgezet tegen de POM (verkoop) stijgt nog steeds door de daling van de verkoop van dit type lampen, tot 234%. Dat is een goed teken want juist de inzameling van conventionele lampen heeft de meeste impact op het milieu. Het is ook in lijn met de ambitie van LightRec en haar producenten om in Nederland en Europa de inzameling van conventionele lampen zo lang mogelijk door te zetten. Ledverlichting is een minder groot probleem omdat die veel minder tot geen schadelijke stoffen bevat en door de relatief lange levensduur nog maar mondjesmaat terugkomt. Door de lange levensduur van ledlampen is de doelstelling van 65% hier niet haalbaar. Om de wettelijke 65% voor lampen op termijn toch te kunnen benaderen zal stevig ingezet moeten blijven worden op zowel conventionele als ledlichtbronnen.
2021 was het eerste jaar dat Stichting OPEN verantwoordelijk was voor de inzamelresultaten van het segment armaturen. Uiteraard doet zij dat in goed overleg met LightRec die inzamelprojecten en de communicatie daaromtrent ondersteunt met de reserves die door de producenten in de afgelopen jaren zijn opgebouwd. Bij armaturen, echter, zien we dankzij de hoge ambities en alle inspanningen (w.o. de invoering van een vergoedingensysteem bij inlevering van armaturen door professionals), in 2022 een stijging van de inzameling met 44% terwijl de POM nog steeds sterk doorstijgt. Nieuwe vormen van samenwerking met de metaalsector en nog meer focus op de bouw- en sloopsector zijn inmiddels ingezet om uiteindelijk de beoogde doelstellingen te halen.
* t/m 14-8-2018 excl. huishoudelijke armaturen, vanaf 15-8-2018 incl. huishoudelijke armaturen.
In 2023 verwacht Stichting LightRec een verdere stijging van de inzameling van armaturen door het vergoedingenmodel en de samenwerking van Stichting OPEN met recyclebedrijven. De inzameling van conventionele lampen zal geleidelijk verder afnemen. De inzameling van conventionele lampen zal echter nog wel tot minimaal 2029 noodzakelijk blijven. Samen met Stichting OPEN zal Stichting LightRec studies doen naar de al dan niet gecombineerde inzameling van zowel ledlampen en conventionele lampen als de recycling daarvan.
Voor 2024 streeft Stichting Lightrec ernaar de tarieven die gelden voor 2023 te handhaven.
Nu onze traditionele rol als zelfstandige inzamel-entiteit is uitgespeeld, zien wij voor onszelf een nieuwe rol: die van betrokken behartiger van de belangen van onze achterban (i.e. de voormalige deelnemers van LightRec). Die nieuwe rol is nadrukkelijk géén kunstmatig construct, maar vloeit logischerwijs voort uit het feit dat LightRec nog steeds verantwoordelijk is voor het verantwoorde beheer van de opgebouwde reserves. Deze reserves – de facto ‘geoormerkt’ vermogen dat niet voor andere doeleinden mag worden aangewend – zullen we inzetten om ook in het komende decennium de producentenverantwoordelijkheid binnen de lichtsector handen en voeten te geven.
Zo zullen we ons sterk blijven maken om de tarieven voor de Afvalbeheerbijdrage voor verlichting op een marktconform niveau te houden. Het is aan OPEN om hiervoor een voorstel te doen op basis van de zogeheten Put on Market ofwel PoM-cijfers, maar de definitieve tarieven worden uiteindelijk vastgesteld door de LightRec-vertegenwoordiger in het OPEN-bestuur. Gedeeltelijke subsidiering vanuit onze reserves is daarbij een denkbare optie.
De huidige, relatief lage tarieven zijn overigens deels ook het gevolg van het feit dat LightRec op aanzienlijke schaal de mediacampagnes financiert die de publieke inzameling op peil moeten houden. De kosten van deze campagnes komen dus niet ten laste van OPEN, en worden ook niet doorberekend in de hoogte van de Afvalbeheerbijdrage. Dit alles maakt dat de verwachting is dat de tarieven komend jaar gelijk zullen blijven.
Een deel van de reserves zal, tot slot, ook worden aangewend voor de financiering van speciale inzamelprojecten (bijvoorbeeld op scholen) en voor het bekostigen van onderzoek, bijvoorbeeld op het gebied van de sortering van lampen.
Wie belangen wil behartigen, moet aanwezig zijn in de gremia en podia waar die belangen (mogelijk) ter discussie staan. Met het oog daarop is LightRec actief in de koepel Fedet-NLA, waar we meepraten over trends en ontwikkelingen en (politieke) invloed kunnen uitoefenen op wet- en regelgeving over onder meer de versnelling van ledverlichting in Nederland. Fedet-NLA is op haar beurt aangesloten bij de Europese koepel Lighting Europe, wat maakt dat LightRec ook op EU-niveau aan de vergadertafels zit. Daardoor beschikken we over informatie uit eerste hand als het gaat om nieuwe wetgeving en andere politiek gevoelige dossiers.
LightRec is tevens rechtstreeks vertegenwoordigd in het bestuur van EucoLight, het Europese samenwerkingsverband van stichtingen die zich bezighouden met de inzameling en recycling van WEEE-lampen en -verlichtingsproducten. Namens de twintig leden houdt EucoLight zich bezig met alle aangelegenheden gerelateerd aan de WEEE-richtlijn, wetgeving en standaarden ten aanzien van de inzameling en recycling van WEEE-verlichting. Zo trachten we effectief op meerdere borden aan zet te blijven.
Net als de individuele productstichtingen in het verleden, moet ook OPEN voldoen aan de door de EU vastgestelde inzamelnorm. Nog altijd bedraagt de inzameldoelstelling 65% van de gemiddelde gewichtshoeveelheid EEA die in de voorgaande drie jaren in Nederland in de handel is gebracht (‘Put on Market’, ofwel PoM).
OPEN is echter van mening dat de inzameldoelstelling van 65% gedateerd is. Om te beginnen speelt deze niet in op de noodzaak om onze samenleving circulair te maken, zoals beschreven in de Europese Green Deal en ook in het laatste regeerakkoord. Het betreft immers enkel ‘inzameling voor recycling’, en niet ‘inzameling voor het opknappen of repareren van apparaten’. Ook houdt de doelstelling geen rekening met de steeds verdergaande elektrificatie van de samenleving, onder meer door de opkomst van thuiswerken en de energietransitie.
En misschien nog wel essentiëler: veel van de op de markt gebrachte apparaten hebben een (veel) langere levensduur dan drie jaar, en tellen daarom niet mee in het driejaarlijkse gemiddelde waarop de huidige regeling is gebaseerd. Sterker, de huidige 65%-doelstelling werkt feitelijk in de hand dat apparaten al na drie jaar van de markt worden gehaald om ze mee te laten tellen in het inzamelresultaat.
LightRec steunt deze zienswijze van OPEN, want bij uitstek voor ledlampen geldt dat deze een levensduur hebben van twintig jaar of langer. Bovendien geldt voor veel armaturen dat deze prima nog een tweede leven kunnen krijgen via het circuit van kringloopwinkels.
Op het moment van het schrijven van dit jaarverslag wordt er in Brussel gesproken over een re-design van de huidige WEEE Directive. LightRec is hier via het samenwerkingsverband EucoLight rechtstreeks bij betrokken. Onze inzet is om vooralsnog vast te houden aan een aparte productgroep voor verlichting (i.e. huidige categorie 3) omdat het daardoor eenvoudiger is om ook de komende jaren goed en transparant de inzameling van afgedankte tl-buizen en spaarlampen te monitoren. Daarnaast richt EucoLight zich op een gelijk speelveld op het gebied van Producentverantwoordelijkheid binnen heel Europa.
LightRec investeert flink om de inzameling en recycling van energiezuinige lampen en armaturen te intensiveren. Dat weerspiegelt zich in een sterke toename van de kosten voor verwerking – er komt immers meer verlichting binnen - maar ook in extra kosten voor intensievere campagnes richting professionals en consumenten.
Download het overzicht