In 2021 hebben we iets minder lampen ingezameld dan het jaar daarvoor. Dit is waarschijnlijk een ‘na-ijleffect’ van de pandemie: alle kelders, zolders en garages zijn inmiddels wel opgeruimd en alle thuiswerkplekken voorzien van een moderne led-kantoorlamp. We zijn niettemin tevreden met het behaalde resultaat, zeker gezien de economisch onzekere periode die we op dit moment doormaken. 2021 was ook het eerste jaar waarin we nauw hebben samengewerkt met Stichting OPEN. Die samenwerking heeft ertoe geleid dat we met vertrouwen naar de toekomst kijken en ons achter de strategie van OPEN scharen om versneld tot een inzamelpercentage voor alle e-waste van 65% te komen.
Tegelijkertijd is dit het laatste jaarverslag dat LightRec in deze vorm zal uitbrengen: eind dit jaar houden we op te bestaan als zelfstandige productstichting, en valt – als op 1 januari 2023 de AVV voor lampen afloopt – de inzameling van alle energiezuinige verlichting en armaturen onder de AVV die is toegekend aan OPEN. In 2023 publiceert LightRec nog een jaarverslag over 2022, het laatste jaar dat we de verantwoordelijkheid hadden voor lampen.
De afgelopen 15 jaar hebben we samen met onze industriepartners veel tijd en energie gestoken in het bouwen van een goed werkend, laagdrempelig inzamelsysteem. Ook deze erfenis dragen we in het volste vertrouwen over aan OPEN, maar tegelijkertijd zijn we aan onze achterban verplicht om de vinger aan de pols te houden. Opdat hun belangen optimaal gediend worden, er voldoende aandacht blijft voor nieuwe inzamelinspanningen voor verlichting en de tarieven marktconform blijven. Anders dan LightRec vertegenwoordigt OPEN immers de achterbannen van meerdere productstichtingen, met elk hun eigen belangen.
We zien het als onze opdracht binnen die veelheid aan stemmen óók de stem van de brede lichtindustrie voldoende luid tot klinken te brengen. Want ook al zijn we in termen van inzamelgewicht een kleine speler binnen de totale berg e-waste waar OPEN voor staat (een spaarlamp weegt nu eenmaal aanzienlijk minder dan een koelkast), we vertegenwoordigen met bijna 700 deelnemers wél zo’n twintig procent van het totaal aantal OPEN-deelnemers!
Als inzamel-entiteit houdt LightRec eind 2022 op te bestaan. Dan eindigt namelijk onze AVV Lampen, en zal OPEN op basis van de algemene AVV verantwoordelijk worden voor de inzameling en recycling van armaturen én lampen. Echter, als belangenvertegenwoordiger blijft LightRec bestaan, inclusief het verantwoorde beheer van de opgebouwde reserves. Die reserves zullen we aanwenden om ook in het komende decennium de producentenverantwoordelijkheid binnen de lichtsector op een faire manier in te vullen. Dat houdt onder meer in dat LightRec als een van de bestuurders van OPEN de tarieven voor lampen en armaturen vastlegt met als doel deze op een marktconform niveau te houden. Daarnaast willen we een deel van de reserves aanwenden voor de financiering van speciale (inzamel)projecten, bijvoorbeeld op scholen. Kort en goed: de gelden die door onze deelnemers zijn bijeengebracht, zullen worden aangewend waarvoor ze bedoeld zijn – het verantwoord inzamelen van verlichting en armaturen die nu nog in de markt aanwezig zijn, maar op zeker moment zullen worden afgedankt.
Evenals in 2020 is ook in 2021 de inzameling van alle afgedankte tl-buizen, spaar- en overige conventionele lampen afgenomen (89% ten opzichte van 2020). Het inzamelpercentage afgezet tegen de POM (verkoop) stijgt ook nog steeds door de daling van de verkoop van conventionele lampen, tot 136%. Dat is een goed teken want juist de inzameling van conventionele lampen heeft de meeste impact op het milieu. Het is ook in lijn met de ambitie van LightRec en haar producenten om in Nederland en Europa de inzameling van conventionele lampen zo lang mogelijk door te zetten. Led verlichting is een minder groot probleem omdat die veel minder tot geen schadelijke stoffen bevat en door de relatief lange levensduur nog maar mondjesmaat terugkomt. Om de wettelijke 65% voor lampen op termijn toch te kunnen benaderen zal stevig ingezet moeten blijven worden op zowel conventionele als LED-lichtbronnen.
2021 was het eerste jaar dat Stichting OPEN verantwoordelijk was voor de inzamelresultaten van het segment armaturen. Uiteraard doet zij dat in goed overleg met LightRec die inzamelprojecten en de communicatie daaromtrent ondersteunt met de reserves die door de producenten in de afgelopen jaren zijn opgebouwd. Bij armaturen, echter, zien we ondanks de hoge ambities en alle inspanningen ten spijt (w.o. de invoering van een vergoedingensysteem bij inlevering van armaturen door professionals), helaas toch een daling van de inzameling terwijl de POM explosief stijgt met 12%. Nieuwe vormen van samenwerking met de metaalsector en nog meer focus op de bouw- en sloopsector zijn inmiddels ingezet om uiteindelijk de beoogde doelstellingen te halen.
* t/m 14-8-2018 excl. huishoudelijke armaturen, vanaf 15-8-2018 incl. huidhoudelijke armaturen.
Met de komst van led heeft verlichting een nieuwe rol in de maatschappij en industrie gekregen. Verlichting ontwikkelt van op zichzelf staande lampen en armaturen naar geïntegreerde slimme verlichtingsoplossingen. Dit is een belangrijke reden dat de Nederlandse Licht Associatie (NLA) in 2016 besloten heeft niet meer als zelfstandige brancheorganisatie door te gaan, maar de krachten te bundelen met Fedet (Federatie Elektrotechniek), dé belangenbehartiger van en voor ondernemers in de elektrotechnische sector.
LightRec is bezig haar banden met Fedet-NLA te intensiveren, om zo de belangen van onze deelnemers nog beter te kunnen behartigen. Samen met Fedet-NLA willen we zorgdragen voor het behoud van lichtkwaliteit, de markt actief informeren omtrent trends en ontwikkelingen en (politieke) invloed uitoefenen op wet- en regelgeving ten aanzien van de versnelling van ledverlichting in Nederland. Aangezien Fedet-NLA is aangesloten bij de Europese koepel Lighting Europe, kunnen we ook op EU-niveau meepraten over nieuwe wetgeving, bijvoorbeeld de uitfasering van bepaalde lamptypen, wettelijke garantietermijnen en gelijk speelveld voor online als offline markten. En niet te vergeten kunnen we samen stappen zetten op het gebied van circulariteit zoals het aanscherpen van de eisen ten aanzien van de repareerbaarheid.
LightRec is rechtstreeks vertegenwoordigd in het bestuur van EucoLight, het Europese samenwerkingsverband van stichtingen die zich bezighouden met de inzameling en recycling van WEEE-lampen en -verlichtingsproducten. Namens de twintig leden houdt EucoLight zich bezig met alle aangelegenheden gerelateerd aan de WEEE-richtlijn, wetgeving en standaarden ten aanzien van de inzameling en recycling van WEEE-verlichting.
EucoLight beheert een aantal maatschappelijk uiterst relevante dossiers, waaronder het terugdringen van zogeheten online freeriding. Gebleken is namelijk dat dominante online retailplatforms derden aanbieders de mogelijkheid bieden om apparatuur te verkopen, zonder dat die aanbieders zich hebben aangemeld bij een producentenorganisatie – en dus niet meebetalen aan de inzamel- en recycle-infrastructuur. Op die manier voldoen zij aan de definitie van feerider: wel de lusten (i.e. profiteren van een inzamelsysteem dat voldoet aan de wettelijke eisen), maar niet de lasten die voortvloeien uit de Extended Producer Responsibility (EPR) richtlijn. Inmiddels is duidelijk dat online freeriding een praktijk is die binnen nu en enkele jaren binnen de EU niet langer getolereerd zal worden, en dat online retailplatforms op termijn aansprakelijk zullen worden voor verkopen waar geen verwijderingsbijdrage over wordt betaald.
Stichting OPEN en LightRec pleiten ervoor om het inzamelresultaat in de toekomst te gaan toetsen aan realistischer criteria dan nu het geval is. Daarbij zou niet langer de POM (put on market), ofwel het totaal van op de markt gebrachte producten, als uitgangspunt en basis moeten dienen van de inzamelingsresultaten. Daarentegen zou ingezet moeten worden op een inzameldoelstelling op basis van ‘beschikbare e-waste’. Op die manier kunnen ook andere circulaire mogelijkheden zoals hergebruik, reparatie en herproductie verder verkend en gestimuleerd worden.
Het is verder een weinig gekend feit, maar de verlichtingswereld loopt al vele jaren voorop als het gaat om verduurzaming. De grootschalige overstap naar led-verlichting maakt dat de sector indirect aan de wieg staat van een immense energiebesparing (tot wel 80%), terwijl de zeer lange levensduur (onder de juiste condities inmiddels soms al zo’n 100.000 uur) bijdraagt aan het terugdringen van het gebruik van schaarse grondstoffen.
Tal van verlichtingsproducenten denken ook na over de volgende stap, te weten circulariteit als vertrekpunt bij de productie van verlichting. Dat wil zeggen dat zij onderzoeken op welke manier verlichting gerepareerd of herbruikbaar (refurbishment) gemaakt kan worden, dan wel zonder complexe industriële processtappen kan worden gerecycled tot herbruikbare grondstofstromen.
Hoewel ook OPEN zich in toenemende mate uitspreekt over het belang van circulariteit en de gewenste route daar naartoe, is LightRec van mening dat dit dossier in de eerste plaats thuishoort bij de fabrikanten zelf, al dan niet samenwerkend op Europees niveau binnen Lighting Europe. Zij staan immers aan het begin van de keten en kunnen door slimme productontwerpen en aanpassing van productiemethoden het snels en meest efficiënt de gewenste verandering realiseren.
LightRec investeert flink om de inzameling en recycling van energiezuinige lampen en armaturen te intensiveren. Dat weerspiegelt zich in een sterke toename van de kosten voor verwerking – er komt immers meer verlichting binnen - maar ook in extra kosten voor intensievere campagnes richting professionals en consumenten.
Download het overzicht